Reflection of 1991 Uprising in Kurdish
DOI:
https://doi.org/10.26750/Vol(9).No(1).Paper1Keywords:
Freedom, Uprising, Blood, Martyr, Injastice.Abstract
PoetryThe 1991 Uprising in Iraqi Kurdistan is substantially reflected in all aspects of life: social, political, economical and literature. In this study, we discuss the reflection of that uprising in Kurdish poetry. This study is comprised of three chapters. First, in Chapter I, we discuss the concept and definition of uprising in general where we gave examples of uprisings worldwide. In Chapter II, which is further divided into two parts, we discuss two great uprisings took place in Southern Kurdistan. In the first, we discuss the uprising took place in front of Sulaimaniya Serail on September 6th, 1930. In the second, we discuss the 1982 uprising in Qaladze town. Chapter III is divided into three parts. The first part discusses Kurdish poetry before the uprising giving a number of poems as a sample. The second part discusses the history and background of the 1991 uprising. In the third part, we show the reflection of the Uprising in Kurdish poetry supported by several poetic samples. Finally, I mentioned the study conclusions and references.
References
ئاگرین, عبدالله، شیعری سیاسی كوردی، له‌باكوری كوردستان، چاپی یه‌كه‌م، 1996.
ئاشنا, ئومێد، پیره‌مێرد و پێداچونه‌وه‌یه‌كی نوێی ژیان و به‌رهه‌مه‌كانی، به‌رگی یه‌كه‌م، ده‌زگای چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌ی ئاراس، هه‌ولێر، 2009.
ئاغجه‌له‌ری, پشكۆ محمد تاهیر عبدالرحمن، ڕاپه‌ڕینی كه‌ركوك (1991)، چاپی یه‌كه‌م، سلێمانی، 2002.
ئه‌حمه‌د, كه‌ژاڵ، به‌نده‌ری به‌رمۆدا، چاپه‌مه‌نی زامۆ، سلێمانی، 1998.
ئه‌سه‌سه‌رد, فه‌رید، ئینسكلۆپیدیای یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان، ئه‌كادیمیای هۆشیاری و پێگه‌یاندنی كادیران، سلێمانی، 2013.
ئه‌مین, جه‌مال محمد، دیوانی حه‌مدی، چاپی یه‌كه‌م چاپخانه و ئۆفیسی سه‌ركه‌وت، سلێمانی، 1984.
ئه‌حمه‌د, حسێن مه‌ولود، دیوانی شه‌هید مه‌لا عه‌لی، چاپی دووه‌م، چاپخانه‌ی زامۆ، 1997.
ئیلنجاغی, جلال، له‌شاخه‌وه بۆ شار، چاپ تاران، 2021.
بابان, دادوه‌ر ته‌ها، كۆستی شارێك، چاپخانه‌ی كارۆ، سلێمانی، 2004.
بابان, كه‌ژاڵ ئیبراهیم، شه‌ڕ و ئاشتی په‌نجه‌كان، چاپخانه‌ی ڕوناكبیری، سلێمانی، 2000.
بایز, ئه‌رسه‌لان، سیمای شیعری كوردی دوای ڕاپه‌ڕین، ده‌زگای چاپ و په‌خشی سه‌رده‌م، سلێمانی، 2003.
بایز, ئه‌رسه‌لان، ڕاگه‌یاندنی شۆڕش و بزوتنه‌وه‌ی شیعری كوردی (1975-1991)، چاپخانه و ئۆفیسی ڕوون، سلێمانی، 2001.
بێكه‌س, شێركۆ، به‌رگی سێیه‌م، چاپی دووه‌م، چاپخانه و بڵاوكردنه‌وه‌ی قانع، سلێمانی.
بێستوون، ڕووبه‌ڕوو له‌سێبه‌ری چیا، چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ڵ شێركۆ بێكه‌س، چاپخانه‌ی شه‌هید عبدالخالق مه‌عروف، چاپه‌مه‌نی شاخ، 1986.
په‌شێو, عبدالله، هه‌سپم هه‌ور و ڕكێفم چیا، چاپی سێیه‌م، چاپ و كتێب فرۆشی زانكۆ و چرا، 2008.
پیرباڵ, فه‌رهاد، شیعری نوێی كوردی (1958-1989)، ده‌زگای كوردستان، هه‌ولێر، 2005.
پشده‌ری, قادر محمد، مێژووی شارستانیه‌ت، چاپی شه‌شه‌م، 2010.
جوانڕۆیی, محمد ئه‌مین مه‌لا عه‌زیز، دیوانی سدیق جوانڕۆیی، چاپی یه‌كه‌م، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی چاپخانه‌ی ڕۆشنبیری، هه‌ولێر، 2007.
حبیب الله, نهاد جه‌لال, پوخته‌ی مێژووی ئه‌وروپا له‌كۆنه‌وه تا ئه‌مڕۆ، پ.د. جفری بڕۆن، چاپخانه‌ی ناوه‌ندی ڕۆشنبیری هه‌ولێر، 2009.
حسێن, ئه‌حمه‌د، گه‌ڕانه‌وه‌ی زه‌رده‌په‌ڕ، كۆمه‌ڵه شیعری ئه‌حمه‌د حسین.
خۆشناو, ئه‌بوبه‌كر، شیعری به‌ره‌نگار بوونه‌وه (1975-1991)، چاپخانه‌ی ڕوناكبیری، سلێمانی، 2002.
دیلان، به‌رهه‌می بڵاونه‌كراوه و له‌یادنه‌كراوی ئاماده‌كردنی ئومێد ئاشنا، كۆمپیوته‌ری ئه‌ستێره، 1996.
ڕه‌نجاو, محه‌مه‌د، داڕمانی خه‌ونه‌كان، سلێمانی، 1998.
ڕێباز، قه‌ندیل به‌غدای هه‌ژاند، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی په‌یوه‌ند، سلێمانی، 2011.
شه‌ریف, عه‌بدولواحید ئیدریس، چریكه‌ی سۆز و ئاواز، هونه‌رمه‌ند حه‌مه جه‌زا، چاپخانه‌ی شه‌هاب، هه‌ولێر، 2011.
شه‌ریف, عه‌بدولواحید ئیدریس، وه‌رزه بێوازه‌كان، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی حاجی هاشم، هه‌ولێر، 2009.
عه‌باس, جلیل، ڕاپه‌ڕینی 1991 و كاردانه‌وه‌ی له‌ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان، گۆڤاری كاروان، ژماره 155، هه‌ولێر، ئاداری 2001.
عه‌زیز, نیازی حه‌مه، خه‌ونی شادی، شیعره‌كانی ئه‌حمه‌د شێواو، چاپخانه‌ی ئاكام، سلێمانی، 2012.
عبدالكریم, محمد مه‌لا، دیوانی گۆران، به‌رگی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی كۆڕی زانیاری عێراق، به‌غداد، 1980.
عبدالواحید, ئازاد، دیوانی شێخ نوری شێخ ساڵح، به‌رگی یه‌كه‌م، چاپی دووه‌م، چاپخانه‌ی ئاراس، هه‌ولێر، 2008.
مه‌رزنگ, عبدالرزاق، ڕاپه‌ڕین و به‌هاری ئازادی، چاپخانه‌ی ڕه‌نج، سلێمانی، 2004.
مه‌زهه‌ر, د. كه‌مال، ڕێنسانس، چاپی سێیه‌م، 2006.
مه‌لا كه‌ریم, محه‌مه‌دی, ڕێكی خستووه و سه‌رپه‌رشتی له چاپدانی كردووه، شێركۆ بێكه‌س، چاپخانه‌ی شه‌فیق، به‌غدا، 1970.
مسته‌فا, د. محمد فازل، ده‌نگی پیره‌مێرد له‌بزوتنه‌وه‌ی شیعری نوێی كوردیدا، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر، 2012.
مسته‌فا, ئاراس عبدالرحمن، ڕاپه‌ڕینی ئاداری 1991 له‌باشوری كوردستان، چاپی یه‌كه‌م، ده‌زگای چاپ و په‌خشی سه‌رده‌م، سلێمانی، 2009.
موكری, كامه‌ران، گوڵاڵه سووره، چاپخانه‌ی ڕاپه‌ڕین، سلێمانی، 1971.
نه‌وار, عبدالعزیز سلێمان و نه‌عنه‌عی, عبدالمجید، مێژووی هاوچه‌رخ, وه‌رگێڕانی خالید هه‌ركی، چاپخانه‌ی ڕۆشنبیری هه‌ولێر، 2009.
هه‌ڵمه‌ت, له‌تیف، دیوانی له‌تیف هه‌ڵمه‌ت، سلێمانی، 1999.
حمود, د. محمد, الحداثه فی الشعر العربي المعاصر، الشركه العالمیه للكتاب، بیروت، 1996.
شه‌ریف, حه‌مید، حیاة الدور السیاسي والثقافي، توفیق وهبی، هیوا بنكه‌ی ژین، سلێمانی، 1984.
قبانی, نزار, مع ممیزات العكش، اسئله الشعر، المؤسسه العربیه للدراسات والنشر، بیروت، 1979.
سیانلو, محمد علی، چهار شاعر ازادی، تهران، انتشارات نگاه.
شاملو, احمد، شمس لنگروه‌ی، تاریخ احلیلی شعر نو، جلد 4، تهران نشر مركز، 1378.
غیائی, د. محمد تقی، بل الوار، ای ازادی، تهران، انتشارات مراوید، 1357.
پاشكۆی ئه‌ده‌ب و هونه‌ری كوردستانی نوێ، شێركۆ بێكه‌س، ژماره 223، 2001.
پاشكۆی ئه‌ده‌ب و هونه‌ری كوردستانی نوێ، دڵشاد ئه‌حمه‌د، ژماره 223، 2002.
كوردستانی نوێ،ئه‌حمه‌دی زه‌رۆ، ژماره 332، ساڵی 1993.
فۆكۆ، و. له‌فارسی ڕێبین هه‌ردی، گۆڤاری سه‌رده‌م، ژماره 15.
عه‌لی, عبدالله عه‌لی، چاوپێكه‌وتنی ڕوو به‌ڕوو له1/2/2022/ به‌شداربووی ڕاپه‌ڕینی قه‌ڵادزێ له 1982.
فه‌ره‌ج, د. خالیده، كۆ وانه، ئه‌ده‌بی نوێ، پۆناغی سێیه‌م، 2010-2011.
مه‌ولود, م. ڕێزان ساڵح، كۆ وانه، ڕێبازه ئه‌ده‌بیه‌كان، قۆناغی دووه‌م، 2009-2010.
